Powiat opolski administracyjnie przynależy do województwa lubelskiego. Położony jest w jego zachodniej części. Graniczy z powiatami: lubelskim, puławskim i kraśnickim. Wzdłuż zachodniej granicy powiatu opolskiego biegnie rzeka Wisła, tworząc naturalną granicę między sąsiadującymi województwami. Powiat tworzy siedem gmin: trzy gminy miejsko-wiejskie i cztery wiejskie. Łącznie znajduje się 198 miejscowości (wraz z miastami) oraz 191 sołectw.
Powierzchnia powiatu wynosi 810 km². Powiat opolski, pod względem podziału fizyczno-geograficznego, przynależy do makroregionu Wyżyna Lubelska. W obszarze powiatu opolskiego wyróżnia się trzy subregiony - Równinę Bełżycką, Kotlinę Chodelską i Wzniesienia Urzędowskie oraz Małopolski Przełom Wisły, jako odrębną jednostkę fizjograficzną.
Teren powiatu jest obszarem typowo rolniczym. Uprawiane są drzewa owocowe i owoce jagodowe (maliny i truskawki). Zbiory wszystkich owoców w powiecie stanowią ok. 35% produkcji owoców w województwie lubelskim. Powiat opolski jest również największym regionem, w którym uprawiany jest chmiel. Znaczną część obszaru powiatu opolskiego zajmują także grunty leśne - 24,51% jego powierzchni.
Powiat opolski położony jest w zlewni rzeki Wisły, w regionie wodnym Środkowej Wisły. W granicach powiatu opolskiego wyodrębniono 20 cieków wód naturalnie płynących, o łącznej długości ok. 236 km. Największą rzeką powiatu jest Wisła. Sieć rzeczną na terenie powiatu tworzy 20 cieków wód naturalnie płynących o łącznej długości ok. 236 km. Największą gęstość dorzecza i długość (43 km) ma rzeka Chodelka. Mniejszą gęstością charakteryzuje się południowa część obejmująca dorzecze Wyżnicy. Na terenie powiatu opolskiego występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią. Pod względem klimatycznym powiat opolski należy do dzielnicy klimatycznej lubelskiej. Tutejszy mikroklimat wyróżnia się na tle całej Lubelszczyzny najdłuższym okresem bez przymrozków i wyjątkowo długim okresem wegetacyjnym.