Powiat opolski to region o zdecydowanie dużym potencjale turystycznym, posiada korzystne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji w szczególności ze względu na położenie geograficzne i fizycznogeograficzne, walory krajobrazowe, czyste środowisko naturalne, stosunkowo dużą lesistość obszaru, bogatą tradycję kulturową, ciekawe zabytki oraz bogatą sieć szlaków turystycznych. Zachodnią granicę powiatu opolskiego stanowi rzeka Wisła, będąca dużą atrakcją turystyczną obszaru, która ma niewątpliwie znaczący wpływ na jego charakter i rozwój.
Atrakcyjność krajobrazowa, urozmaicone środowisko przyrodnicze oraz występowanie zabytków dziedzictwa kulturowego sprawiają, że powiat jest atrakcyjnym obszarem dla uprawiania aktywnych form turystyki. Sprzyja im istniejąca infrastruktura turystyczna składająca się m.in. ze szlaków rowerowych oraz ścieżek dydaktycznych i spacerowych. Tworzą one zwartą sieć punktów atrakcyjnych turystycznie, dzięki czemu umożliwiają turystom poznanie zarówno zabytków, jak i piękna przyrody. Przez teren powiatu przebiegają szlaki piesze, szlaki rowerowe oraz ścieżki dydaktyczne, przyrodnicze i spacerowe.
Ofertę turystyczną powiatu opolskiego związaną z dziedzictwem kulturowym budują przede wszystkim liczne zabytki. Na terenie powiatu opolskiego zlokalizowano 45 zabytków, z czego 37 to zabytki nieruchome, a 8 to zabytki archeologiczne.
Do najważniejszych zabytków powiatu opolskiego należy zaliczyć:
Miejsca kultu:
- Świątynie:
- Kościół pw. Bożego Ciała w Józefowie nad Wisłą,
- Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej i Narodzenia NMP w Chodlu,
- Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Opolu Lubelskim,
- Kościół pw. św. Wawrzyńca w Karczmiskach,
- Ruiny kościoła p.w. M.B. Loretańskiej w Chodlu,
- Kościół pw. NMP Królowej Polski w Zagłobie,
- Kościół pw. św. Stanisława Bpa i Tomasza Apostoła w Piotrawinie,
- Kościół pw. św. Macieja Apostoła i św. Katarzyny w Ratoszynie,
- Kościół pw. Wszystkich Świętych w Rybitwach,
- Kościół pw. św. Floriana i św. Urszuli w Wilkowie,
- Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej we Wrzelowcu,
- Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Kraczewicach,
- Kaplice i kapliczki,
- Figury i krzyże przydrożne;
- Pałace:
- Pałac Słupeckich w Opolu Lubelskim,
- Pałac Lubomirskich w Niezdowie,
- Pałac Kleniewskich w Kluczkowicach,
- Pałac Potockich w Józefowie nad Wisłą,
- Pałac Cywińskich w Kamieniu,
- Pałac Kleniewskich w Szczekarkowie;
- Dwory i dworki:
- Dworek Gerliczów w Kraczewicach,
- Dworek Wesslów w Karczmiskach,
- Dworek Nowakowskich w Ratoszynie;
- Młyny nad Chodelką:
- Młyn w Kolonii Borów,
- Młyn w Majdanie Borowskim,
- Młyn w Woli Rudzkiej,
- Młyn w Pomorzu,
- Młyn w Szczekarkowie,
- Młyn w Kosiorowie;
- Miejsca pamięci narodowej;
- Zabytki kultury żydowskiej.
Do miejscowości o największej atrakcyjności oferty turystycznej na terenie powiatu należą:
Opole Lubelskie – miasto powiatowe na Powiślu, znane z pierwszej na ziemiach polskich szkoły rzemieślniczej założonej w 1761 roku przez księdza Ignacego Konarskiego. Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XVII-XVIII wieku z barokowym wyposażeniem wnętrza, w tym polichromią skomponowaną w harmonijną całość z ołtarzami. W opolskim Niezdowie klasycystyczny pałac Lubomirskich z lat 1785-1787, w kilkunastohektarowym parku zaadoptowanym na rekreacyjno-wypoczynkowy Park Miejski. Kolejny z Magnackich pałaców wybudowany w XVII-XVIII wieku dla Słupeckich, Tarłów, Lubomirskich, został później przebudowany na klasztor, szpital i szkołę. Rzemieślnicze i targowe tradycje miasta popularyzuje Muzeum Multimedialne.
Chodel – dawne miasto założone w 1517 roku na terenie wsi Kłodnica. Obecnie duża wieś letniskowa z zalewem i kąpieliskiem na rzece Chodelce. Parafialny Kościół Trójcy Świętej i Narodzenia Najświętszej Marii Panny, gotycko-renesansowy z połowy XVI wieku, z oryginalnym sklepieniem prezbiterium z siatką gotyckich żeber oraz renesansowymi nagrobkami rodziny Maciejewskich. Na wyspie wśród stawów znajdują się ruiny jezuickiego, barokowego kościoła Matki Boskiej Loretańskiej.
Karczmiska - od czasów kazimierzowskich duża wieś z królewskim folwarkiem na handlowym szlaku do wiślanej przeprawy w Bochotnicy. Centralna stacja jedynej w regionie Kolejki wąskotorowej, organizującej w sezonie wiosenno-letnim wycieczkowe kursy dla turystów. W budynku stacji działa muzealna Izba Pamięci Kolejowej. Klasycystyczny dwór Wesslów z parkiem krajobrazowym z XIX wieku zajmują lokalne instytucje kultury. W oddalonym o kilka kilometrów na południe Chodliku zachowały się ślady dużego wczesnośredniowiecznego grodziska z VIII-X wieku.
Kluczkowice – letniskowa wieś położona pośród stawów i lasów Wzniesień Urzędowskich. Eklektyczny pałac Kleniewskich z oryginalną biblioteką w stylu zakopiańskim, projektu Stanisława Witkiewicza (obecnie Muzeum Regionalne) oraz krajobrazowy park angielski z okazałymi pomnikowymi drzewami, zaprojektowany przez Waleriana Kronenberga. W sąsiedztwie ośrodek wypoczynkowy nad zalewem na rzece Wrzelowiance.
Piotrawin – wieś nad Wisłą związana z legendą o rycerzu Piotrowinie i św. Stanisławie Biskupie Męczenniku. Na wysokiej nadwiślańskiej skarpie kościół św. Stanisława z 1440 roku, fundacji biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, zachowany w niezmienionej gotyckiej szacie. Obok kościoła budowana w tym samym czasie kaplica nad grobem Piotrowina. W okolicy duży kamieniołom wapni z punktem widokowym na panoramę Wisły.
Żmijowiska – jedno z grupy czterech grodzisk nad Chodelką z VII-X wieku (pozostałe znajdowały się w Chodliku koło Karczmisk, Kłodnicy i Podgórzu). W Żmijowiskach archeolodzy zrekonstruowali część umocnień z fragmentem palisady i bramą oraz kilka chat mieszkalnych, tworząc skansen archeologiczny „Grodzisko w Żmijowiskach”. Działa tu ośrodek archeologii doświadczalnej z eksperymentalnymi warsztatami. Gospodarz Skansenu - Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, organizuje cykliczne „Spotkania z archeologią”.
Na bogatą ofertę turystyczną i kulturalną powiatu opolskiego składają się dodatkowo produkty i atrakcje turystyczne:
- Nadwiślańska Kolejka Wąskotorowa,
- Wrzelowiecki Park Krajobrazowy,
- Muzeum Nadwiślańskie Grodzisko Żmijowiska,
- Rezerwat przyrody Krowia Wyspa,
- Pomnik UFO w Emilcinie,
- Ścieżka "Kleniewo",
- Muzeum Multimedialne,
- Las Antonówka,
- Las we Świdnie,
- Pałac Lubomirskich,
- Muzeum Regionalne,
- Polana w lesie obok Łowiska Chodel,
- Park Miejski w Opolu Lubelskim,
- Ośmiornica Rogowska,
- Wąwozy lessowe w Kluczkowicach.
Na terenie Powiatu Opolskiego corocznie organizowane są imprezy promocyjne, kulturowe, sportowe i turystyczne o zasięgu międzynarodowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Do najważniejszych z nich zaliczamy:
- Święto Produktu Lokalnego
- Spotkanie z archeologią,
- Festiwal Kina Offowego Filmoffo,
- Święto sadów,
- Jarmark Opolski,
- Poniato-Wianki
Na terenie powiatu dostępne są kwatery agroturystyczne, pokoje gościnne, hotele oraz dobrze rozwinięta oferta gastronomiczna.